maiakee on Nostr: ...

☯️อยู่กับเต๋า อยู่กับปัจจุบัน: ตีความคำสอนของเล่าจื่อผ่านมิติของจิตใจ

คำกล่าวที่ลึกกว่าคำพูด

“หากท่านเศร้า ท่านอยู่กับอดีต
หากท่านวิตก ท่านอยู่กับอนาคต
หากท่านสงบ ท่านอยู่กับปัจจุบัน”
— เล่าจื่อ (คำแปลอิงจากแนวคิดของเต๋า)

คำกล่าวนี้ที่มักพบเห็นในโลกออนไลน์ อาจดูเหมือนเป็นถ้อยคำปลอบใจ หรือข้อคิดธรรมดาเกี่ยวกับสุขภาพจิต ทว่า หากพิจารณาในเชิงปรัชญาเต๋าอย่างแท้จริง จะพบว่า คำกล่าวสั้นๆ นี้แฝงไว้ด้วยการชี้ทางสู่ความหลุดพ้นจากทุกข์ของมนุษย์ในระดับลึก—ผ่านมุมมองของเวลา จิต และการไม่ฝืนธรรมชาติของ “เต๋า” (道)

บทความนี้จะวิเคราะห์คำสอนนี้อย่างเป็นระบบ โดยยึดหลักของ เต๋าเต็กเก็ง พร้อมยกตัวอย่างและเชื่อมโยงกับสภาพจิตที่มนุษย์ประสบในแต่ละช่วงเวลา

⸻

๑. อดีต: ต้นตอของความเศร้า

๑.๑ การยึดติดคือการฝืนเต๋า

ในมุมมองของเล่าจื่อ การจมอยู่กับอดีตคือรูปแบบหนึ่งของ “การต้านทานการไหลของเต๋า” เต๋านั้นไม่หยุดนิ่ง ไม่เคยย้อนกลับ การที่ใจมนุษย์หวนคิดถึงสิ่งที่ผ่านไปแล้ว—ไม่ว่าจะด้วยความอาลัย ความเสียใจ หรือความโทษตนเอง—คือการพยายาม “ยึดจับสิ่งที่ไหลผ่าน” ดังที่ เต๋าเต็กเก็ง บทที่ 8 กล่าวไว้:

“น้ำดีเลิศเพราะอยู่ในที่ต่ำ
อยู่ในที่ที่คนไม่นิยม
จึงกลมกลืนกับเต๋า”

ผู้ปฏิบัติตามเต๋า ย่อมไม่ขัดขืนการเปลี่ยนแปลง และไม่ยึดอดีตไว้ในจิตใจ เพราะรู้ว่าทุกสิ่งย่อมเป็นดั่งน้ำที่ไหลไป

๑.๒ ตัวอย่างแห่งความยึดติด

หญิงชราคนหนึ่งสูญเสียบุตรชายเมื่อสามสิบปีก่อน เธอยังคงเก็บของใช้ลูกไว้ทุกชิ้น ทุกวันเธอพูดกับรูปถ่ายที่เหลืออยู่ ด้วยน้ำตาไม่เคยแห้ง เธอไม่ได้อยู่ในโลกปัจจุบันอีกต่อไป แต่จิตของเธอถูกพันธนาการด้วยเงาแห่งอดีต

การมีความทรงจำไม่ใช่ปัญหา แต่การไม่ยอมให้ความทรงจำนั้น “สลายตัว” ไปตามเต๋า คือสิ่งที่สร้างความเศร้าเรื้อรัง

⸻

๒. อนาคต: เงาของความวิตก

๒.๑ จิตที่เร่งไปข้างหน้า

เล่าจื่อไม่ได้มองว่า “การเตรียมตัว” เป็นสิ่งผิด แต่การสร้างความวิตกจากสิ่งที่ยังมาไม่ถึง คือการ “เพาะทุกข์ด้วยจินตนาการ” เต๋าสอนให้ดำรงอยู่กับสิ่งที่เป็น ไม่ใช่สิ่งที่ “อาจจะเป็น” ดังที่บทที่ 64 ของ เต๋าเต็กเก็ง กล่าว:

“การป้องกันสิ่งที่ยังไม่เกิด ย่อมง่าย
สิ่งที่บอบบาง ย่อมแตกง่าย
ผู้ฉลาดจึงจัดการตั้งแต่ยังไม่เกิดปัญหา
ยึดมั่นในเต๋าไว้ ไม่ต้องหวั่นไหว”

แต่ในยุคแห่งความเร่งรีบ คนกลับ “ปั้น” ภาพอนาคตขึ้นมา แล้วใช้มันบีบจิตใจตนเอง

๒.๒ ตัวอย่างแห่งความวิตก

นักศึกษามหาวิทยาลัยใกล้เรียนจบ เขากังวลว่า “ถ้าไม่มีงานล่ะ ถ้าเงินเดือนไม่พอเลี้ยงดูพ่อแม่ล่ะ ถ้าคนอื่นเก่งกว่าเราล่ะ” ความคิดเหล่านี้ไม่ใช่เรื่องผิด แต่เมื่อจิตไม่หยุดหมุนวนในสิ่งที่ยังไม่เกิด ความกลัวก็เริ่มกลายเป็นสิ่งหลอกหลอน

⸻

๓. ปัจจุบัน: ประตูแห่งความสงบ

๓.๑ สภาพแห่งเต๋า คือ “อู่เว่ย” (無為)

คำว่า “สงบ” ในสายเต๋าไม่ได้แปลว่าการอยู่นิ่งเฉย แต่หมายถึงภาวะที่จิตไม่ต้าน ไม่ผลัก ไม่ดึง—อยู่กับสิ่งที่เป็นอย่างสมบูรณ์ นี่คือหลักแห่ง “อู่เว่ย” หรือ “การไม่กระทำที่ฝืนธรรมชาติ”

“เต๋าไม่ทำอะไร แต่ไม่มีสิ่งใดไม่สำเร็จ”
— เต๋าเต็กเก็ง บทที่ 37

จิตที่อยู่กับปัจจุบัน ไม่แสวงหา ไม่เปรียบเทียบ และไม่เร่งรัด นำไปสู่ความสงบเย็นโดยธรรม

๓.๒ ตัวอย่างแห่งการดำรงอยู่

ชายชราผู้หนึ่งตื่นแต่เช้า พรวนดิน ปลูกต้นไม้ รดน้ำ พูดคุยกับลูกหลาน เขาไม่เคยพูดถึง “เมื่อก่อนชีวิตดีกว่านี้” และไม่เคยกล่าวว่า “อนาคตเราจะลำบาก” เขาเพียงอยู่กับสิ่งที่อยู่ตรงหน้า และตอบสนองด้วยความเมตตาและเรียบง่าย จิตของเขา “เคลื่อนไหล” ไปกับเต๋า เขาจึงสงบ

⸻

๔. อยู่กับเต๋า คืออยู่กับปัจจุบัน

คำกล่าวของเล่าจื่อในตอนต้น ไม่ได้เป็นเพียงคำปลอบใจ หากแต่คือหลักปฏิบัติที่ลึกซึ้งและเรียบง่ายที่สุดของผู้ต้องการหลุดพ้นจากความทุกข์ทางจิต
• อดีตคือ “เงา” ที่ไม่อาจควบคุม
• อนาคตคือ “ภาพลวง” ที่ยังไม่เกิด
• ปัจจุบันคือ “ความจริง” ที่สามารถสัมผัสได้

เต๋าคือการปล่อยให้สรรพสิ่งเป็นไปโดยไม่ฝืน
และการดำรงอยู่กับปัจจุบัน ก็คือการสอดคล้องกับเต๋า

“ผู้รู้เต๋า ไม่หวั่นไหว ไม่เร่งรีบ
สงบเย็นดุจผืนน้ำสะท้อนฟ้า
เมื่อไม่ไขว่คว้า ทุกสิ่งก็มาเอง”
— ตีความ เต๋าเต็กเก็ง บทที่ 15

⸻

๕. จิตที่ไหลย้อน: อดีตเป็นเพียงเงา ไม่ใช่ความจริง

ในสายตาแห่งเต๋า อดีตไม่สามารถสัมผัสได้อีกแล้ว มันมีอยู่เพียงในรูปของความทรงจำ ซึ่งถูก “สร้างซ้ำ” โดยอัตตาและความปรุงแต่งของจิต ความเศร้าโศกจึงมักเป็นผลจาก “การเอาอดีตที่ไม่มีอยู่จริง มาแบกในปัจจุบัน”

“รูปไม่อาจมองเห็น เสียงไม่อาจได้ยิน
จับต้องไม่ได้ เรียกว่า สิ่งไร้รูปลักษณ์
พบหน้าไม่ได้ เรียกว่า เต๋า”
— เต๋าเต็กเก็ง บทที่ 14

ตัวอย่าง: ชายคนหนึ่งเคยถูกหักหลังจากเพื่อนสนิท เขาจมอยู่กับความแค้นตลอด 10 ปี เขาพูดซ้ำถึงเรื่องเดิมทุกครั้งที่เมา ความเจ็บปวดนั้น “จริง” เฉพาะในความคิด ไม่ใช่ในชีวิตจริงอีกต่อไป

⸻

๖. ความหวาดกลัวแห่งอนาคต: เงาที่จิตฉายขึ้นมาเอง

ความวิตกไม่ได้มาจากเหตุการณ์จริง แต่มาจาก “ภาพลวง” ที่จิตคาดการณ์ไว้ เต๋าสอนว่าเราควรปล่อยให้เหตุการณ์ต่างๆ ดำเนินไปตามธรรมชาติ แทนที่จะควบคุมทุกอย่างล่วงหน้า

“ผู้มีคุณธรรมสูง ไม่พยายาม
ผู้มีปัญญาแท้ ไม่กังวลถึงพรุ่งนี้
เพราะรู้ว่าทุกอย่างเปลี่ยนได้ทุกขณะ”
— ตีความเต๋าเต็กเก็ง บทที่ 27

ตัวอย่าง: หญิงสาวคนหนึ่งใกล้แต่งงาน แต่กลับหวั่นใจว่าจะเลี้ยงลูกได้ไหม จะเลิกรากันหรือเปล่า ความกลัวนั้นยังไม่มีตัวตนจริง แต่ได้กัดกินความสงบของเธอไปแล้ว

⸻

๗. ปัจจุบันคือ “เต๋าในรูปของขณะ”

เต๋าไม่มีรูปร่าง ไม่มีชื่อ แต่ปรากฏผ่าน “ขณะนี้” หากเราอยู่ในปัจจุบันอย่างเต็มที่ นั่นคือการดำรงอยู่กับเต๋าอย่างแท้จริง

“เต๋าอยู่ทุกหนแห่ง
แต่ผู้ไม่หยุด จึงมองไม่เห็นมัน”
— เต๋าเต็กเก็ง บทที่ 35

ตัวอย่าง: คนสวนคนหนึ่งไม่รู้จักปรัชญาใดๆ แต่ทุกวันเขารดน้ำ ดูต้นไม้ ดูฟ้า ยิ้มให้ชีวิตโดยไม่คิดมาก นั่นคือ “การรู้เต๋า โดยไม่รู้ว่ารู้”

⸻

๘. ไม่ผลัก ไม่ดึง: หลักแห่งอู่เว่ย

“อู่เว่ย” คือหลักการไม่ทำสิ่งที่ฝืนเต๋า ไม่ขัดธรรมชาติ แต่ก็ไม่เฉื่อยชา เป็นการดำรงอยู่โดยสมดุล เปิดรับสิ่งที่เป็น โดยไม่ต้องควบคุมมัน

“มิใช่การไม่ทำงาน
แต่คือการไม่พยายามควบคุมสิ่งที่ไม่ควรควบคุม”
— เต๋าเต็กเก็ง บทที่ 48

ตัวอย่าง: ชาวประมงที่รอจังหวะน้ำขึ้นน้ำลง ไม่ฝืนคลื่น ไม่ทวนลม แต่ปล่อยตัวลอยไปตามกระแสน้ำ เป็นผู้ที่ “ทำโดยไม่ทำ”

⸻

๙. เวลาไม่ใช่ศัตรู หากเราไม่ฝืนมัน

เต๋าไม่สนใจการแบ่งเวลาเป็นอดีต ปัจจุบัน อนาคต แต่สนใจว่าเราสัมพันธ์กับการเปลี่ยนแปลงของสิ่งต่างๆ อย่างไร หากเราฝืนไม่ยอมแก่ ไม่ยอมเปลี่ยน เราจะทุกข์

“ผู้รู้เต๋า ยอมให้ฤดูกาลเปลี่ยนไป
โดยไม่ร้องไห้เมื่อใบไม้ร่วง”
— ตีความเต๋าเต็กเก็ง บทที่ 29

ตัวอย่าง: คนหนึ่งกลัวแก่ กลัวเปลี่ยนหน้าตา กลัวโรค เขาจึงอัดสารเสริม ดัดแปลงร่างกาย ทั้งที่ชีวิตก็เหมือนฤดู—ร่วงโรยคือธรรมดา

⸻

๑๐. สันติสุขเกิดจากการไม่ต้านอารมณ์

เล่าจื่อไม่สอนให้ “ปฏิเสธอารมณ์” แต่สอนให้ “อยู่ร่วมกับมันโดยไม่กลัว” เมื่อเราไม่ผลักไสความเศร้า ความกลัว หรือความโกรธ พวกมันจะไหลผ่านไปเหมือนลม

“ลมแรงย่อมหยุดในที่สุด
ผู้สงบ ย่อมสงบได้เพราะไม่ต้านลม”
— เต๋าเต็กเก็ง บทที่ 76

ตัวอย่าง: ผู้ปฏิบัติธรรมผู้หนึ่ง นั่งสมาธิอยู่กับความกลัว ไม่หนี ไม่ผลัก จนกระทั่งมันสลายตัวไป เหลือแต่ความว่างเบาสบาย

⸻

๑๑. ความรู้มากเกินไป สร้างความไม่สงบ

เต๋าเตือนว่า “ปัญญา” ที่ไม่ตั้งอยู่บนความว่างและความเรียบง่าย จะนำไปสู่ความวิตกมากขึ้น การอ่านมาก คิดมาก วางแผนมาก ไม่ใช่ทางสู่ปัญญาที่แท้

“ละความรู้…จะสงบ
ลดปัญญา…จะชัด”
— เต๋าเต็กเก็ง บทที่ 19

ตัวอย่าง: นักวิเคราะห์ตลาดผู้หนึ่ง อ่านข้อมูลข่าวสารทั้งวัน แต่กลับนอนไม่หลับ วิตกตลอดเวลา เต๋าไม่ห้ามการรู้ แต่เตือนให้รู้ “อย่างไร”

⸻

๑๒. ต้นไม้ไม่กลัวพรุ่งนี้ว่าจะฝนตกไหม

ธรรมชาติเป็นครูที่ยิ่งใหญ่ของเต๋า ไม่มีต้นไม้ใดเครียดว่าใบจะร่วง ไม่มีเมฆกังวลว่าจะกลั่นตัวทันเวลา ทุกสิ่งดำเนินไปตามเต๋า

“แสงอาทิตย์ไม่ถามว่าใครควรได้รับแสง
ฝนไม่ถามว่าใครควรเปียก”
— ตีความเต๋าเต็กเก็ง บทที่ 5

ตัวอย่าง: ชาวนาที่เชื่อในเต๋า ไม่ด่าฟ้าเมื่อฝนไม่ตก เขาแค่เตรียมดิน เตรียมเมล็ด แล้วปล่อยให้ฟ้าดินทำงานร่วมกัน

⸻

๑๓. เต๋าไม่มีจุดเริ่ม ไม่มีจุดจบ

อดีต อนาคต ปัจจุบัน—ทั้งหมดคือการปรากฏของเต๋าในรูปแบบต่างกัน หากมองลึกลงไป จะพบว่า ทั้งสามเป็น “มายาแห่งเวลา” ที่จิตสร้างขึ้นเอง

“เต๋าไม่มีชื่อ
อยู่ก่อนสวรรค์และโลก
อยู่นิ่ง และไร้รูปร่าง
ไม่มีต้น ไม่มีปลาย”
— เต๋าเต็กเก็ง บทที่ 25

ตัวอย่าง: คนที่จิตตื่นรู้ ย่อมไม่ถามว่า “เมื่อไหร่จะสำเร็จ” เพราะรู้ว่า เต๋าไม่เดินตามเส้นทางแบบมนุษย์

⸻

๑๔. การดำรงอยู่ คือคำตอบ ไม่ใช่คำถาม

เต๋าไม่สอนให้ค้นหาคำตอบในอนาคต แต่สอนให้เราดำรงอยู่กับสิ่งที่เป็น และ “ปล่อยให้คำตอบปรากฏเอง” เช่นเดียวกับดอกไม้ที่ผลิบานโดยไม่ตั้งคำถามว่าจะบานเมื่อใด

“ผู้รู้ไม่พูด
ผู้พูดไม่รู้
อยู่กับเต๋า ไม่ต้องถามคำถาม”
— เต๋าเต็กเก็ง บทที่ 56

ตัวอย่าง: เด็กคนหนึ่งเล่นอยู่ในสวนอย่างเพลิดเพลิน เขาไม่ถามว่า “ฉันจะได้อะไรจากสิ่งนี้” เขาแค่ “อยู่” นั่นคือเต๋า

⸻

๑๕. ความสงบคือการเป็นหนึ่งเดียวกับเต๋า

จิตที่สงบ ไม่ใช่จิตที่พยายามจะสงบ แต่คือจิตที่ “ปล่อยให้เต๋าทำงาน” ผ่านร่างกายและใจ โดยไม่มีความต้องการส่วนตัวมาแทรก

“ผู้ดำรงอยู่กับเต๋า
ย่อมสงบ แม้อยู่กลางพายุ”
— เต๋าเต็กเก็ง บทที่ 16

ตัวอย่าง: นักบวชเต๋าผู้หนึ่งถูกจับเข้าคุก เขานั่งสมาธิทุกวัน ไม่ร้องขออิสรภาพ เพราะเขา “เป็นอิสระจากภายใน” อยู่แล้ว

⸻

หากเข้าใจเต๋า ย่อมเข้าใจชีวิต

คำสอนของเล่าจื่อว่า

“เศร้า = อยู่ในอดีต
วิตก = อยู่ในอนาคต
สงบ = อยู่ในปัจจุบัน”
ไม่ใช่เพียงการเล่นคำ หากแต่คือสาระลึกซึ้งของการมีชีวิตที่สอดคล้องกับเต๋า

การดำรงอยู่กับปัจจุบันคือประตู
เต๋าคือเส้นทางที่ไร้เส้นทาง
และความสงบ ก็คือการ “กลับบ้าน”
กลับสู่จุดที่ไม่มีชื่อ—แต่เป็นที่ที่ใจวางลงได้อย่างแท้จริง

⸻

๑๖. ความว่างคือบ่อเกิดของทุกสิ่ง (สุญญตากับเต๋า)

ในสายตาเต๋า “ความว่าง” มิใช่ความว่างเปล่าไร้ค่า หากแต่คือความอุดม เป็น “พื้นที่เปิด” ให้สิ่งใหม่ปรากฏ เต๋าเต็กเก็งกล่าวถึง ซ่ง (สุญญตา) ไว้ว่า:

“ทำภาชนะจากดินปั้น
ช่องว่างตรงกลาง ทำให้มันใช้งานได้
เจาะประตูหน้าต่างให้บ้าน
ช่องว่างนั้นเอง ที่ทำให้บ้านมีความหมาย”
— เต๋าเต็กเก็ง บทที่ 11

โยงกับสุญญตาในพุทธศาสนา:
พระพุทธเจ้าตรัสว่า “เพราะว่างจากอัตตา ว่างจากสิ่งของ นั่นคือสุญญตา” (สุญญโตสูตร) เต๋าก็สอนเช่นเดียวกันว่า ผู้รู้เต๋าจะกลายเป็น “ภาชนะว่าง” ที่สามารถรับเต๋าให้ไหลผ่านโดยไม่มีความอยากใดๆ มาต้าน

ตัวอย่าง: คนที่มี “ใจว่าง” คือคนที่รับฟังได้ลึก พูดน้อยแต่มีพลัง ทำงานโดยไม่เอาตัวตนเข้าไปอวดอ้าง นั่นคือพลังของสุญญตา

⸻

๑๗. การสำเร็จโดยไม่กระทำ (無為 อู่เว่ย) คือยอดธรรม

อู่เว่ย ไม่ได้หมายถึง “ไม่ทำอะไรเลย” แต่หมายถึง “การไม่ฝืนกระแสเต๋า” คือการไม่กระทำโดยอัตตา ไม่ฝืน ไม่ดึง ไม่ผลัก การกระทำที่กลมกลืนกับธรรมชาติ

“เต๋าทำทุกสิ่ง
โดยไม่ลงมือทำ
และไม่มีสิ่งใดที่ไม่ได้ทำ”
— เต๋าเต็กเก็ง บทที่ 37

โยงกับพุทธศาสนา:
ในพุทธธรรม วิมุตติ หรือการหลุดพ้น ไม่ใช่ผลจากการทำอะไรเพิ่ม แต่เกิดจาก “การปล่อยการยึดมั่นลง”
จิตที่ถึงพระนิพพาน ไม่ได้ทำสิ่งใด แต่ “หยุดทำ” ทุกสิ่งที่ทำให้เกิดทุกข์

ตัวอย่าง: เหมือนภูเขาที่มั่นคง ไม่ต้องเคลื่อนไหว แต่กลับค้ำจุนแม่น้ำและชีวิตทั้งหมดไว้ นักปราชญ์ผู้หยั่งรู้เต๋า จึง “เปลี่ยนโลกโดยไม่พยายามเปลี่ยนโลก”

⸻

๑๘. กลับสู่ความว่าง = กลับสู่เต๋า

เล่าจื่อสอนว่า ทุกสิ่งในจักรวาล ล้วนเกิดจากความว่าง และต้องกลับสู่ความว่าง เปรียบได้กับการที่แม่น้ำย่อมไหลกลับสู่ทะเล นี่คือหลัก “กลับคืนสู่ราก” (復歸其根)

“การกลับคืนสู่ราก คือความสงบ
ความสงบคือการกลับคืนสู่เต๋า”
— เต๋าเต็กเก็ง บทที่ 16

โยงกับสุญญตา:
พระพุทธเจ้าตรัสว่า “เพราะว่าง จึงไม่มีตน ไม่มีของตน” และเมื่อเห็นความว่างอย่างถ่องแท้ ก็จักไม่ยึดถือสิ่งใดอีก กลายเป็น “การกลับบ้าน” โดยไม่ต้องเดินทาง

ตัวอย่าง: ฤๅษีผู้หนึ่งออกจากป่ากลับบ้าน เขาไม่พูดธรรมะใดๆ ไม่สอนใคร แต่ผู้คนเพียงเห็นวิธีดำรงชีวิตของเขา ก็สงบโดยไม่รู้ตัว เพราะเขา “ว่าง” จากการต้องเป็นใคร

⸻

๑๙. การอยู่เฉยอย่างตื่นรู้ ไม่ใช่ความเฉื่อยชา

เต๋าสอนว่า ผู้ยิ่งใหญ่ไม่ต้องเร่งเร้า การเงียบ ไม่พูด ไม่แข่งขัน ไม่ได้หมายถึงความพ่ายแพ้ แต่คือพลังที่ลึกกว่าซึ่งสอดคล้องกับเต๋า

“ผู้หยั่งรู้ ย่อมสงบ
ไม่วิ่ง ไม่แข่งขัน
แต่กลับนำหน้า”
— เต๋าเต็กเก็ง บทที่ 22

โยงกับสุญญตา:
จิตว่าง คือจิตที่ไม่กระเพื่อมเพราะการแย่งชิง เมื่อไม่มี “ตน” ที่ต้องไปถึงเป้าหมาย จึงไม่มีอะไรต้องเร่ง

ตัวอย่าง: เด็กผู้หนึ่งไม่พยายามเป็นที่หนึ่งในห้อง แต่กลับเป็นที่รักที่สุด เพราะเขาไม่แข่ง แต่เขา “เป็นของเขา” อย่างเต็มที่

⸻

๒๐. สุญญตาคือเต๋า เต๋าคือสุญญตา

เมื่อจิตไม่ยึดถือ เต๋าก็แสดงออก เมื่อใจเป็นว่าง เต๋าก็ทำงานได้โดยอิสระ ไม่มีสิ่งใดในโลกที่ “จำเป็นต้องเป็นของเรา” นี่คือความเบา และความเป็นอิสระอย่างแท้จริง

“ไม่มีสิ่งใดเป็นของเรา
ไม่มีสิ่งใดที่ต้องควบคุม
ปล่อยทุกอย่างกลับสู่เต๋า”
— ตีความเต๋าเต็กเก็ง บทที่ 64

โยงกับพระไตรปิฎก:

“สุญญโตโลกัง อเวทิ” — พระองค์เห็นว่าโลกทั้งปวงเป็นสุญญะ ว่างจากตัวตน ว่างจากอัตตา
การเห็นเช่นนี้ เป็นการตื่นขึ้นสู่เต๋าเช่นเดียวกัน

ตัวอย่าง: นักธุรกิจคนหนึ่งเคยสะสมทรัพย์นับร้อยล้าน แต่เมื่อเจอธรรม เขาคืนทุกอย่างแก่ลูกหลาน แล้วใช้ชีวิตเงียบๆ ในชนบท เขากลายเป็น “ภาชนะว่าง” ที่เบาที่สุดในชีวิต


#Siamstr #nostr #tao #ธรรมะ #ปรัชญา