maiakee on Nostr: ...

จักรวาลควอนตัม: ถ้าจิตไม่ได้ไปรับรู้ สิ่งอื่นยังมีอยู่จริงหรือไม่?

นี่เป็นหนึ่งในปัญหาทางปรัชญาที่ลึกซึ้งที่สุดของกลศาสตร์ควอนตัม และมีความเชื่อมโยงกับแนวคิดทางพุทธปรัชญาอย่างน่าสนใจ

1. ฟิสิกส์ควอนตัม: ความจริงขึ้นอยู่กับการสังเกตหรือไม่?

ปัญหาการสังเกต (Observer Effect) และ Schrödinger’s Cat

• กลศาสตร์ควอนตัมระบุว่า อนุภาคควอนตัมไม่มีสถานะที่แน่นอนจนกว่าจะถูกสังเกต
• นี่คือสิ่งที่เรียกว่า wave function collapse—สถานะของอนุภาคที่อยู่ใน superposition (หลายสถานะพร้อมกัน) จะ “เลือก” สถานะหนึ่งเมื่อมีการสังเกต

ตัวอย่างที่มีชื่อเสียงที่สุดคือ “แมวของชเรอดิงเงอร์” (Schrödinger’s Cat Thought Experiment) ซึ่งแสดงให้เห็นว่าก่อนการสังเกต แมวสามารถอยู่ในสถานะ “เป็นทั้งตายและมีชีวิต” พร้อมกัน

ปัญหาคือ:

• ถ้าไม่มีใครไปสังเกตหรือวัดจักรวาล ควอนตัม จักรวาลจะยังมีอยู่จริงหรือไม่?
• หรือความเป็นจริงเกิดขึ้นเพราะการสังเกตของจิตสำนึก?

2. การตีความควอนตัม: จิตต้องมีอยู่เพื่อให้จักรวาลมีอยู่หรือไม่?

นักฟิสิกส์และนักปรัชญาตีความกลศาสตร์ควอนตัมไว้หลายแบบ

(1) การตีความโคเปนเฮเกน (Copenhagen Interpretation)

• Niels Bohr และ Werner Heisenberg เสนอว่าความเป็นจริงของอนุภาคเกิดขึ้นเมื่อมีการสังเกต
• หากไม่มีการสังเกต อนุภาคจะไม่มีสถานะที่แน่นอน
• การสังเกตจึงมีบทบาทสำคัญในการกำหนดความเป็นจริง

(2) การตีความของ John von Neumann และ Eugene Wigner

• จิตสำนึกอาจเป็นสิ่งที่ทำให้ wave function collapse
• หากไม่มีจิตสำนึก สิ่งต่าง ๆ อาจไม่มีอยู่จริงในลักษณะที่เรารู้จัก

(3) การตีความ Many-Worlds (Hugh Everett’s Interpretation)

• ทุกความเป็นไปได้ในควอนตัมเกิดขึ้นจริงในจักรวาลคู่ขนาน
• ไม่จำเป็นต้องมีจิตสำนึกเพื่อทำให้ความเป็นจริงมีอยู่

3. พุทธปรัชญา: ถ้าจิตไม่ได้ไปรับรู้ สิ่งอื่นยังมีอยู่จริงหรือไม่?

พุทธศาสนามีคำสอนที่เกี่ยวข้องกับปัญหานี้โดยตรง โดยเฉพาะในเรื่องของ “อนัตตา” (ไม่มีตัวตน) และ “สุญญตา” (ความว่างเปล่า)

(1) ปฏิจจสมุปบาท (Dependent Origination) และ Quantum Entanglement

• ตามหลักปฏิจจสมุปบาท ทุกสิ่งมีอยู่เพราะอาศัยปัจจัยอื่น ๆ
• ไม่มีสิ่งใดมีตัวตนที่แท้จริงโดยลำพัง (Self-Existence)
• นี่คล้ายกับ Quantum Entanglement ซึ่งแสดงให้เห็นว่าอนุภาคไม่มีตัวตนที่แยกขาด แต่มีสถานะที่ขึ้นอยู่กับสิ่งอื่น

คำถาม: ถ้าไม่มีจิตมารับรู้ สิ่งอื่นยังคงมีอยู่จริงหรือไม่?
• พุทธปรัชญาตอบว่า สิ่งต่าง ๆ มีอยู่ในแง่ของความสัมพันธ์กัน ไม่ใช่มีตัวตนที่แท้จริง

(2) สุญญตา (Śūnyatā) กับ Quantum Superposition

• นิกายมหายาน เช่น มาธยมิกะของนาคารชุนะกล่าวว่า “ทุกสิ่งว่างเปล่า” ในแง่ที่ว่าไม่มีตัวตนที่แน่นอน
• อะไรก็ตามที่เราเห็นว่ามีตัวตน แท้จริงแล้วเป็นเพียงสิ่งที่เรารับรู้ (perception)
• สิ่งนี้คล้ายกับ superposition ในควอนตัม ซึ่งแสดงให้เห็นว่าอนุภาคไม่มีสถานะที่ชัดเจนจนกว่าจะถูกสังเกต

คำถาม: ถ้าไม่มีใครสังเกต อนุภาคควอนตัมมีสถานะหรือไม่?

• ในแง่พุทธปรัชญา คำตอบคือ “ไม่มี” ในแง่ของตัวตนแท้จริง แต่มีอยู่ในแง่ของปฏิสัมพันธ์”

(3) จิตสร้างโลก: Mind-Only Buddhism (Yogācāra)

• ปรัชญาโยคาจาระ (วิญญาณวาท) กล่าวว่า “จิตเป็นตัวสร้างโลก”
• สิ่งที่เราเห็นว่าเป็นโลกภายนอก แท้จริงแล้วเป็นการสร้างขึ้นของจิต
• นี่คล้ายกับแนวคิดของ John Wheeler ที่กล่าวว่า “It from Bit”—ความเป็นจริงเกิดจากข้อมูลและการสังเกต

บทสรุป: ถ้าจิตไม่ได้รับรู้ สิ่งอื่นมีอยู่จริงหรือไม่?

• ในมุมมองของ กลศาสตร์ควอนตัม หากไม่มีการสังเกต อนุภาคจะไม่มีสถานะที่แน่นอน (Copenhagen Interpretation) หรืออาจมีอยู่ในรูปแบบของคลื่นความน่าจะเป็น
• ในมุมมองของ พุทธปรัชญา ไม่มีสิ่งใดมีตัวตนที่แท้จริงโดยลำพัง ทุกอย่างมีอยู่เพราะความสัมพันธ์ (ปฏิจจสมุปบาท) และเป็นเพียงภาพมายา (สุญญตา)
• ทั้งสองแนวคิดสอดคล้องกันในแง่ที่ว่า “ความเป็นจริง” ไม่ได้เป็นสิ่งตายตัว แต่ขึ้นอยู่กับปัจจัยภายนอกและการรับรู้ของจิต

ดังนั้น ถ้าถามว่า “จักรวาลมีอยู่จริงไหมถ้าจิตไม่ได้รับรู้?”
• คำตอบเชิงควอนตัม: อาจไม่มีสถานะที่แน่นอน จนกว่าจะมีการสังเกต
• คำตอบเชิงพุทธปรัชญา: จักรวาลเป็นเพียงสิ่งที่ปรากฏขึ้นจากเงื่อนไขต่าง ๆ และไม่มีตัวตนที่แท้จริง

สุดท้ายแล้ว ทั้งฟิสิกส์ควอนตัมและพุทธปรัชญาอาจกำลังบอกเราในสิ่งเดียวกันว่า “สิ่งที่เราคิดว่าเป็นจริง อาจเป็นเพียงภาพลวงตาของการรับรู้”

#Siamstr #science #Quantum #biology #nostr #ธรรมะ #พุทธศาสนา